Op maandag 10 oktober organiseert de studentenvereniging Comenius haar eerste symposium van het academiejaar 2016-2017. Het onderwerp ‘Münchausen by Proxy’ wordt belicht, omdat dit een fenomeen is waar velen nog geen vat op hebben. Het onderwerp wordt kracht bijgezet door een getuigenis van Nina Blom die haar persoonlijk verhaal vertelt op de Universiteit van Amsterdam: ‘Springleven of doodziek. Wat als je eigen moeder je ziek maakt?’
Toen de klokt 19:15 tikte, zat de aula voor het aankomende symposium al aardig vol. Vele studenten zaten in hun eerste jaar Academische Bachelor en hadden nog niet veel gehoord over dit syndroom. Ikzelf nam plaats op de achterste rijen van de aula om ongestoord de nodige notities te kunnen nemen.
De spreker die haar verhaal vertelt onder haar nieuwe naam Nina Blom, begon over de betekenis van het syndroom Munchausen by Proxy (MbP). Hierbij legde ze de nadruk dat ‘Munchausen’ verwijst naar de volwassenen die zichzelf bij een arts presenteert met valse en/of veroorzaakte symptomen. Hierbij verwijst het aanvullende deel ‘By Proxy’ naar het toebrengen van een ziektebeeld bij een kind. Gemiddeld overlijden er 33% van de totale populatie van minderjarige slachtoffers aan MbP. Dit heeft vooral betrekking bij zeer jonge kinderen in de postnatale fase. Hierbij vertelde Nina dat dit niet de bedoeling is om het slachtoffer om te brengen. Indien dit wel gebeurd, gaat bij 60% van de gevallen de kindermishandeling door op andere kinderen en huisdieren binnen het gezin. Dit was een schokkende vaststelling dat er een hoog percentage van overlijden is bij de reeds bekende gevallen. Als hulpverlener moet je dus bewust zijn van de hele gezin en de andere kinderen die (nog) niet slachtoffer zijn van het syndroom.
Naast het slachtoffer is er ook de dader. Wie is deze persoon? De primaire verzorger en dader is in 98% van de bekende gevallen de moeder. De dader verzint, verergert of veroorzaakt een psychische, sociale of lichamelijke afwijking/ziekte bij een slachtoffer, om zo zelf aandacht te krijgen van medisch personeel. Bij 25% van de daders zien we dat zijzelf ook ziektebeelden creëert bij zichzelf. Er is nog geen onderzoek bekend waarom moeders eerder een daderprofiel aannemen in dit verhaal dan vaders. Daarentegen loopt er een onderzoek dat er een link kan gelegd worden tussen kinderlijke mishandeling en het opnieuw vertonen van mishandeling naar eigen kinderen toe. Nina kon hier niet over uitweiden, aangezien het onderzoek nog lopende was.
MbP is gelinkt aan twee Engelstalige begripsomschrijvingen; Medical Child Abuse of Paediatric Condition Falsificaton (PCF). Munchausen by Proxy is hieraan gelinkt, omdat er een zeer ernstige vorm van kindermishandeling is van de moeder naar het kind toe. Onder kindermishandeling worden de volgende handelingen ondergebracht: seksuele mishandeling, fysieke mishandeling en verwaarlozing, emotionele/psychische mishandeling en verwaarlozing, getuige zijn van huiselijk geweld, onthouden van recht op educatie, medische mishandeling (MbP). Uit onderzoek blijkt dat in 2010 ruim 118.00 kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar in Nederland werden blootgesteld aan een vorm van kindermishandeling. Wanneer we een vergelijking maken met de meest Nationale prevalentiestudie mishandeling in 2005 dan is er sprake van een stijging.-
Na de theoretische kadering toonde ze een documentaire met de naam: “Je bent een verschrikkelijk kind!”. Hierbij werd er een korte reconstructie gedaan van Nina haar beleving en de betrokken partners zoals kinderarts, psychotherapeut, vertrouwensarts, psychiater en een lid van de Raad van de Kinderbescherming. Hierbij zie je de versnippering binnen het hulpverleningslandschap, waarbij elke instantie op zichzelf functioneert, maar hierdoor bepaalde dossiers niet tijdig onderschept of doorverwijst. In het geval van Nina, heeft zij 14 jaar doorstaan aan kindermishandeling vooraleer zij een uithuisplaatsing kreeg. Deze stap is verwezenlijkt doordat de kinderarts beroep deed op een vertrouwensarts binnen het AMK. Deze instantie kan je in België vergelijken met het VK (VertrouwenscentrumKindermishandeling). De complexe casus werd uiteindelijk voorgelegd voor een multidisciplinair team dat vinger wees naar het syndroom Münchausen by Proxy.
Na het bundelen van het bewijsmateriaal kon er een uithuisplaatsing worden verwezenlijkt. Nina beschrijft dit als een verwarrende en angstige periode, omdat je leefwereld van ziek-zijn en pijn niet meer wordt gepredikt en uitgevoerd wordt door haar eigen moeder. Je hebt geen vertrouwen in de hulpverleners rondom je, want haar moeder hield altijd een oogje in het zeil en bespeelde zo elke hulpverlener met mooie uitvluchten. Nina geeft mee dat het ontzettend belangrijk is om vooral naar het kind te kijken. Wat wil het kind? wat voelt het kind? Hierbij verwees ze naar een ‘instrument’ dat haar psychotherapeute had gebruikt om haar leefwereld in kaart te brengen. Dit instrument had de naam ‘Zin-aanvul-test’. Hierbij ga je simpele vragen stellen zoals: “Je mama komt je kamer binnen als jij al onder de wol ligt… Dan vraag je aan het kind om deze zin aan te vullen met iets dat er dan gebeurt.” Ikzelf kwam nog op een methodiek, namelijk de duplomethodiek. Hierbij kan je met kinderen de gezinsdynamieken in kaart brengen en de beleving van het kind visualiseren.
Aangezien Nina niet alles over Münchausen kon vertellen, verwees ze naar de website www.StOMbP.nl. Deze website verwijst naar de organisatie die Nina Blom heeft opgericht met andere ervaringsdeskundigen. Het is de afkorting voor Stiching Overlovers Münchausen by Proxy. Op dit platform kon iedereen nog allerhande informatie vinden rond signalen, de psychologische mechanismen van het kind, het syndroom, de omgang met een vermoeden enzovoort. Daarnaast wenst ze dat er meer wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan rond het syndroom. Hierbij verwees ze naar ons als toekomstige onderzoekers in de sociale wetenschap. Ze sloot haar pleidooi af met de boodschap dat ze vele littekens heeft van haar verleden, maar ze ook een toekomst heeft en daar elke dag van probeert te genieten.
Met dank aan Nina Blom voor het delen van haar levenswijsheid rond Münchausen by Proxy.
Katalin Somers is te bereiken via email: katalin.somers@hotmail.com
